Bilgi Merkezi
5S
5S denildiğinde ilk akla gelen bir telefon modeli olsa da; 5S, içinde bulunulan ortamın hem fiziksel olarak daha bakımlı ve düzenli, hem de ortamda bulunan kişiler için huzurlu ve stresten uzak olmasını sağlayan Japonya menşeili bir sistemdir. Yalın Üretim (TPS) ve Toplam Üretken Yönetimin (TPM) temelini oluşturan bu sistem; tertip, düzen, temizlik ve en önemlisi bunların standartlaştırılarak sürekliliğinin sağlanması üzerine kurgulanmıştır.
5S felsefesi; üretim alanlarında, depolarda, ofislerde, evde, arabada…, kısacası hayatın içerisinde her yerde geçerlidir. 5S’in adımlarının öğrenilmesi ve uygulanması basit olmasına karşın, şirket politikalarına entegre edilmediği durumlarda devamlılığının sağlanması mümkün değildir.
5S adını Japonca 5 adet S harfi ile başlayan kelimeden alır. Bunlar;
Seiri Ayıkla
Seiton Sınıflandır – Düzenle
Seiso Temizle
Seiketsu Standartlaştır
Shitsuke Disipline et – Sürekliliğini sağla
Seiri (Ayıkla): Çalışma ortamındaki malzemelerin, kullanım durumu dikkate alınarak gerekli veya gereksiz ayrımının yapıldığı adımdır. Gereksiz görülen malzemelerin ortamdan uzaklaştırılması sağlanır.
Seiton (Sınıflandır - Düzenle): Standartlaştırmaya temel oluşturan bu adıma başlamadan önce, kısa bir temizlik yapılmalı ve alanda gereksiz hiçbir malzeme olmadığına emin olunmalıdır. Gerekli olduğuna karar verilen malzemeler; işlevsel olarak sınıflandırılır, kullanım sıklığına göre, kullanım alanında en uygun yerde (uzakta – yakında), en uygun miktarda (min – max) ve en ergonomik pozisyonda gerekli tanımlamalar yapılarak yerleştirilir. Düzenleme işlemi, malzemeleri bulması, kullanması ve yerine koyması en kolay olacak şekilde yapılmalıdır.
Seiso (Temizle): Bu adımda çalışma alanı temizlenir, kirlilik kaynakları tespit edilerek ortadan kaldırılır, temizliğin sürekliliğini sağlamak için temizleme sıklığı ve sorumluları belirlenir. Her temizlik aslında bir kontroldür. Temiz olan bölgede uygunsuzluklar çok daha rahat görüleceği için beklenmedik arızi durumlarla karşılaşma olasılığı azalır.
Seiketsu (Standartlaştır): İlk üç aşamada sağlanan düzen ve temizliğin sürekli olması ve eskiye dönüşün engellenmesi için temizlik, işaretleme, tanımlama vs. tüm standartların belirlenmesi, ilgili dokümanların (prosedür, form, talimat, etiket, tabela, renk …) oluşturulması ve dokümantasyon sistemine entegre edilmesi anlamına gelir.
Shitsuke (Disipline Et – Sürekliliği Sağla): 5S uygulamalarının içselleştirilebilmesi için, her bir çalışana ulaşacak ve zaman içerisinde yenilenerek tekrarlanacak sürekli eğitimler verilmelidir. Bu sayede her çalışan, tüm fabrika nezdinde, 5S uygulamaları ve uygunsuzluklara karşı daha duyarlı olacaktır.
5S alanlarında sürekliliği sağlamak için denetim sistemi kurulmalıdır. Faaliyet bölgesinde çalışanlar tarafından oto kontrol mekanizması (Saha Sorumlusu Sistemi) ve eğitimlerini tamamlamış fabrika 5S denetçileri tarafından dış denetim mekanizması oluşturulmalı, takip edilmeli ve raporlanmalıdır.
Yapılan bu düzenli denetlemeler ile uygunsuzluklar tespit edilir ve önlemleri alınır. Uygunsuzluklar problem olarak değil, iyileştirme noktası olarak görülmelidir. En ideal ortam, problemlerin bir bakışta fark edilebildiği ve hemen önlem alınabildiği ortamdır.
5S uygulanan bir alanda aranılan herhangi bir malzemeye 30 saniye içerisinde ulaşılabilmeli veya yeri belirlenebilmelidir.
5S Uygulamasından Elde Edilecek Faydalar:
Sıfır İş Kazası; Güvenli Çalışma Ortamı
5S çalışmaları ile çalışılan bölgelerin temiz (kirlilik kaynaklarından arındırılmış) olacağı, her malzemenin yeri tanımlanmış olacağı, yerde makine ayaklarından başka hiçbir malzeme bırakılmayacağı, acil çıkışlar ve yangın tüpleri rahatça görünür ve ulaşılır olacağı için güvenli bir çalışma ortamı oluşur.
Sıfır Hata; Yüksek Kalite
5S çalışmaları ile hata kaynakları görünür kılınır ve hatanın oluşmadan önlenmesi sağlanır. Ayrıca temiz ve düzenli bir çalışma ortamında gecikme ve telaş yaşanmayacağı için hata oluşma olasılığı azalacaktır.
Sıfır Arıza; Bakımlı ve Temiz Makineler
Yağ, kir ve tozların, makinelerin en büyük düşmanları oldukları ispatlanmış bir gerçektir. 5S çalışmaları ile makinelerdeki kirlilik kaynakları tespit edilerek ortadan kaldırılır ve yapılan periyodik temizlik işlemleri sayesinde anormal durumların görünmesi kolaylaşır, arızi bir durum çıkmadan problemin oluşumu önlenir.
Sıfır İsraf; Düşük Maliyet
5S çalışmaları ile çalışma alanları gereksiz malzemelerden arındırılmış, düzenli ve temiz olacağı için gereksiz stok tutulması, fazla üretim yapılması, ürünlerin zarar görmesi ve gereksiz hareketlerin yapılması önlenir.
Sıfır Gecikme; Hızlı Müdahale
5S çalışmaları ile temiz ve düzenli çalışma ortamı sağlanacağı için her bir prosesin tüm iş adımlarında herhangi bir gecikme olmaksızın hızlı ilerlenmesi, arızi durumlarda hızlı müdahale edilmesi sonucu sıfır gecikme sağlanacaktır.
Huzurlu Çalışma Ortamı; Yüksek Moral - Motivasyon
Dağınık ve düzensiz ortamda bulunmanın psikoloji üzerindeki negatif etkileri ispatlanmış bir gerçektir. 5S çalışmalarıyla birlikte temiz ve düzenli ortamın sürekliliğinin sağlanması, çalışanların yüksek moral – motivasyona sahip olmalarını sağlayacak huzurlu bir çalışma ortamı sunacaktır.
Bütün bunların yanı sıra, 5S disiplinine uygun düzenlenmiş bir çalışma ortamı, müşteri ve tedarikçilerimizin gözünde gelişmiş bir kurumsal imaj sağlayacaktır.
Burak Hüseyin ORHAN
Kastamonu Entegre Ağaç San. ve Tic. A.Ş.
Kalite Sistemleri Geliştirme Kıdemli Yöneticisi